روزی ما و این روزهای‌مان
سید علیرضا ثنایی
یک. از حدود دو دهه پیش در برخی فیلم‌های سینمایی و طنز ایرانی شخصیت‌هایی وجود داشتند که با استفاده از ظاهری دینی به شکلی ریاکارانه به سواستفاده از شرایط و موقعیت‌ها می‌پرداختند. انبوه ریش، انگشتر و یقه گرد دگمه بسته از مشخصات ظاهری ایشان بود. در بعضی رسانه‌های آن دوران، تعدد و تکرار و اعمال اغراق‌آمیز در این تیپ شخصیتی در فیلم‌ها مورد اعتراض گروهی از افراد مقید یا طیفی از مذهبیون قرار گرفت. به نظر می‌رسید با توجه به شرایط عمومی کشور از اواسط دهه هفتاد به این سو، و روشدن روش کار این گروه در عمل امکان حیات علنی آنها به این شکل سلب شده باشد. اما از زمان ظهور دولت «معجزه هزاره سوم»[1] به بعد نه تنها این فرضیه باطل جلوه کرد، بلکه در عمل شاهد رشد روزافزون خویشاوندانی بودیم که حتی ظاهر مألوف را هم مراعات نمی‌کردند. از پسر سفیر و مدیر تا داماد وزیر و امام جمعه به شهادت اخبار این روزها در لیست بلندبالای مد نظر می‌گنجند. آشی چنان شور که در روز یازدهم فروردین و در برنامه صبحگاهی شبکه سه، مهمان برنامه «پیام فضلی‌نژاد» از خویشاوندسالاری مذکور می‌گوید و (هر چند دیر…) به درستی پیشنهاد تاسیس کنسرسیومی از خبرنگاران فسادستیز را تحت حمایت نهادهای حاکمیتی مطرح می‌کند.
دو. وقتی به عنوان علاقمند و پژوهشگر و به یمن ماه مبارک، به جست و جوی «رزق و روزی» در قرآن مجید می‌نشینیم، در حیرت عمیقی فرومی‌رویم. فاصله‌ی سبک زندگی‌ای که مد نظر خداست با احوال این روزهای‌مان دردناک است. در نگاهی کلی تقریبا در اکثر آیات مرتبط با موضوع، به مقوله‌ی «ایمان» اشاره شده است. رزق را برای «بندگان» و تنها از جانب «خدا» دانسته و افزایش و تنگی آن را هم فقط به خدا مربوط دانسته است. در تعدادی آیات در کنار رزق به «انفال» و «بخشش» اشاره کرده و روزی را برای کسانی قرار داده که ایمان بیاورند و به «عمل صالح» بپردازند… البته این حقیر هیچ ادعای گفته یا ناگفته‌ای درباره هر گونه توضیح و تفسیر بر قرآن ندارد. این یافته‌های ابتدایی و کلی طی یک نگاه جستجوگر به دست آمده اما تا همین حد هم عرصه را بر دلسوزان می‌تواند روشن کند. بنا به گفته امام اول شیعیان[2] و سایر بزرگان، «اسلام» و «ایمان» و «عمل» ارتباط تنگاتنگی باهم دارند. در واقع ایمان خود را در عمل نشان می‌دهد نه در حرف. حال ببینیم که در این روزها آنها که «تظاهر به ایمان» دارند چگونه کارشان پیش می‌رود و این چنین حقیقت ایمان در اذهان مکدر می‌گردد. این روزها می‌بینیم که به جای این که روزی خود را بی غل و غش در «او» بیابیم، به آنهایی چشم دوخته‌ایم که به این یا آن وصل‌اند. می‌بینیم که حرص و طمع چگونه چشم‌هایمان را کور کرده و کرور کرور انباشت پول و اموال باعث شده تا جوهر «انفال» را از یاد ببریم. شرایطی رقم خورده که «عمل صالح» را به شرکت در چند مراسم ظاهری خیریه خلاصه کرده‌ایم و (در بهترین حالت) اگر پشت پرده‌ی آن خیریه خبری از پولشویی و غارت نباشد(!)، پز شرکت در این مراسم را به دیگران می‌دهیم. حالیا عملی که به «صلح» در ما و دیگران منجر نشود چطور می‌تواند صالحانه به حساب آید؟! خداوند به درستی اشاره کرده که در قبض و بسط رزق ما را امتحان می‌کند. وای بر ما که سرافکندگان این آزمون‌هاییم در این روزها…
سه. غصه‌ی افزون‌تر آنجاست که بازار نشر و فضای کسب و کار، پر است از انواع و اقسام کتاب‌هایی رنگارنگ که فرمول‌های گوناگون موفقیت و پولدارشدن را پیشنهاد می‌کنند. نه این که بخواهیم بگوییم این دست کتابها از دم باطلند و باید جلویشان را گرفت! اما وقتی در کتاب آسمانی‌مان به سادگی و ظرافت فرمول‌های جهانی موفقیت و بهره‌گیری از مواهب زندگی آورده شده و ما از آن غافلیم آه و افسوس است که وجود را دربرمی‌گیرد برای روزی‌مان در این روزها. این که نتوانسته‌ایم این فرمول‌ها را به بیان امروز نشر و گسترش دهیم و در علوم پایه به شکلی فراگیر از آن استفاده کنیم. افسوس و آه برای روزهایی است که در آن سادگی را سخت از یاد برده‌ایم.
1 برگرفته از عنوان کتاب «احمدی‌نژاد، معجزه هرازه سوم» نوشته فاطمه رجبی، نشر دانش‌آموز، 1385
2 اسلام را چنان تعلیل و ریشه‌یابی می‌کنم که پیش از من کسی چنانش ریشه‌یابی نکرده باشد، اسلام همان تسلیم است، و تسلیم همان یقین، و یقین باور راستین، و باور راستین اقرار، و اقرار راستین پرداختن در خور آن اقرار و آن، کاری شایسته.-امیرالمؤمنین علی (ع)
شماره 23 افق اقتصاد
