بودجه؛ به روایت دولت، از نگاه مردم

ثریا ثانی‌فر

بودجه سرمایه‌ای پیشران است برای به ثمرنشاندن ایده‌ها، طرح‌ها و برنامه‌های مشخص. در برآیند تاکنون تجربه‌شده ذهنیت حکمرانی کشور البته، بودجه‌ مجموع هزینه‌هایی است که برای آمال و آرزوها یا آنچه «دوست داریم یا باید بشود» تعلق می‌گیرد! البته این آرزوها لزوما بد یا مضر نیستند بلکه نکته اینجاست که چگونگی و ابزار لازم یا مسیر تحقق آنها وضوح نیافته است که خب بعد از دهه‌ها سابقه حکمرانی، عدم تشخیص این موارد از هم، تأسف‌برانگیز و به شدت نگران‌کننده است.

البته وجود چنین حفره‌ای در خودآگاهی حکمرانی کشور و تداوم آن بدون این که اقدامی فوری جهت ترمیم و استانداردسازی آن صورت گیرد؛ خواسته یا ناخواسته منافع «زرنگ»ها را تأمین می‌کند. کسان یا شاید بهتر است بگوییم ناکسانی که از تاریکی و در تاریکی تغذیه می‌کنند. با چسبیدن به اوهام ذهنی و داشته‌های ناچیزشان برای خود سفره‌ پهن کرده‌اند و جوری روی آن چمباتمه زده‌اند که شاید فقط یک طوفان عظیم بتواند از پای سفره بلندشان کند و آنها را ببلعد.

وقتی بودجه بیشتری به یک نهاد تعلق می‌گیرد مشخصا شرح وظایف، حوزه اثرگذاری، برنامه‌های اجرایی و کیفیت خروجی آن ابعاد وسیعتری را باید پوشش دهد. در واقع بودجه بیشتر یک نهاد به مثابه اهمیت بیشتر آن است. بر این مبنا از نگاه معمول هم قابل تشخیص است که مثلا وقتی بودجه‌ی چند نهاد خاص با خروجی‌های ظاهرا نامعلوم یا مخدوش و غیرقابل ارزیابی چند برابر سازمان محیط زیستی است که زندگی عموم مردم با آن گره خورده؛ کفه‌ی ترازوی حکمرانی به کدام سمت بیشتر چرخیده است. وقتی اعداد و ارقام به همین راحتی سخن می‌گویند و فضا را روشن می‌کنند دیگر به مردم که نمی‌شود گفت نبینید! یا چیزی را ببینید که ما می‌گوییم! یا به آن اندازه ببینید که ما نشان‌تان می‌دهیم! مکر و حیله و پنهان‌کاری و داغ و درفش هم از جایی به بعد دیگر اثر خود را از دست داده و به شکلی معکوس اعتبار عاملانش را پُکانده یا می‌خشکاند. حکمرانی هوشمند از شفافیت و پاسخگویی استقبال می‌کند. طفره نمی‌رود و نه با قلدری که با فروتنی پاسخگوی چالش‌ها و مسائلی است که مردم با آن دست به گریبان‌اند. و در این میان، با مردم نه به مثابه پیروان بله‌قربان‌گو که بسان ذی‌نفعانش ارتباط برقرارمی‌کند. ذی‌نفعانی که حق پرسیدن، حق اعتراض، حق نپذیرفتن و حق اقدام و دادخواهی دارند. و پر واضح است که موانع و مسائل متعدد فردی و سیستمی در مسیر تحقق هر چه بیشتر حکمرانی هوشمند وجود دارد.

این میزان فاصله بین آنچه حکمرانان مطلوب می‌پندارند و با اطمینان و سینه‌ای ستبر از آن دفاع می‌کنند با آنچه واقعا در زندگی مردم جاری است و با پوست و گوشت و روح و روان خود حس می‌کنند اصلا طبیعی نیست. به زبان بودجه، مثلا وقتی دولت مقرر کرده که به فلان نهاد ده هزار میلیارد تومان بدهد اما اکثر مردم این تخصیص را غیرمنصفانه، ناروا و غیرلازم می‌دانند؛ اینجاست که چنین شکافی گویای زنگ خطر است. انگار که سر یک پیکره یک نقطه را ببیند و به سمتی برود و بدن و سایر اعضا به جهتی دیگر سوق پیداکنند.

حال چه بخواهیم یا نه، بپسندیم یا نه، بسیاری از مردم چنین نگاهی به وضعیت بودجه‌ریزی کشور دارند. به برخی نقاط حساس‌ترند و برخی دیگر ممکن است کمتر به چشمشان بیاید. در این گزارش برای ترسیم بهتر شرایط قیاسی مختصر از فرازهایی از بودجه ۵۲۶۱ هزار میلیارد تومانی سال 1402 کل کشور به موارد زیر اشاره کرده‌ایم. هر چه باشد داشتن تصویری واقعی از آنچه در افکار عمومی در جریان است می‌تواند کمک کند تا حل مسائل ممکن‌تر گردد اگر که قصد بر بهبود و ارتقای شرایط موجود است.

بودجه از نگاه مردم

محیط زیست؛ بر اساس لایحه بودجه 1402 سهم سازمان حفاظت محیط زیست از کل بودجه رقم 3 هزار و 713 میلیارد تومان است.
آموزش و پرورش؛ مجموع بودجه پیشنهادی وزارت آموزش و پرورش در سال ۱۴۰۲، ۲۰۶ هزار و ۶۸۰ میلیارد تومان تعیین شده است.
لغو معافیت مالیاتی موسسات کنکور
کمک 12 هزار میلیارد تومانی برای کمیته امداد
صدا و سیما؛ بودجه سازمان صدا و سیما بیش از 11 هزار میلیارد تومان تعیین شده است که بالغ بر 3000 هزار میلیارد تومان آن برای تولید محتواهای کیفی در قالب فیلم سریال و سریال‌های حضرت موسی، حضرت سلمان حضرت حمزه است.
وزارت فرهنگ و ارشاد؛ برآورد کل هزینه‌ای و تملک دارایی‌های سرمایه‌ای وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در سال ۱۴۰۲، ۶ هزار و ۴۳۰ میلیارد و ۸۹۷ میلیون تومان است.
هلال احمر؛ جمعیت هلال احمر در لایحه بودجه سال آینده اعتباری نزدیک به هشت هزار میلیارد تومان دارد که البته آن هم بدون برنامه و تعیین ردیف‌های مستقل و هدفمند هزینه‌ای است.
حوزه‌های علمیه؛ مرکز خدمات حوزه‌های علمیه و شورای عالی حوزه‌های علمیه دو مجموعه‌ دیگری هستند که روی هم رفته نزدیک به 10 هزار میلیارد تومان اعتبار دریافت می‌کنند.
سازمان تبلیغات اسلامی و جامعه المصطفی العالمیه؛ دو نهاد با ماهیت دینی و مذهبی هستند که به ترتیب 2300 و 895 میلیارد تومان اعتبار در لایحه بودجه سال 1402 دارند.
رقم اختصاص‌یافته به سازمان خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران (متشکل از خبرگزاری ایرنا و روزنامه ایران و…)، رقم ۲۷۱ میلیارد و ۲۷۴ میلیون و ۸۰۰ هزار تومان
درآمد دولت از محل پیامک با افزایش ۳۰ ریالی در سال آینده، ۶۰۰ میلیارد تومان پیش‌بینی شده است.
قیمت دلار 23هزار تومان