متاورس چیست و کی قرار است در آن زندگی کنیم؟
قسمت پایانی
مرجان شیخی
متاورس و دنیای فیلم و سریال
شاید تا تحقق متاورس زمان زیادی باقی مانده باشد و شاید دیدن چنین روزی به عمر هیچ یک از ما نرسد؛ اما میتوان جنبههایی از آنچه قرار است در آینده بخشی از واقعیت زندگی انسانها باشد، همین حالا در بازیهایی نظیر فورتنایت تجربه کرد یا به تماشای تصویری مفهومی از متاورس در فیلمها و سریالها نشست.
در بین فیلمهایی که جنبهای از متاورس را به تصویر کشیدهاند، بدون شک فیلم «بازیکن شماره ۱ آماده» به کارگردانی استیون اسپیلبرگ از بقیه مشهورتر است. در واقع، بسیاری از افراد برای توضیح متاورس این فیلم را پیشنهاد میدهند؛ اگرچه در این فیلم میبینیم که کنترل کل این دنیای مجازی تنها در دست یک شرکت است، درحالیکه در متاورس واقعی، شاهد دنیایی کاملا غیرمتمرکز خواهیم بود و هیچ شرکت یا نهادی نمیتواند در این دنیا حکمروایی کند.
متاورس نمایی از یک دنیای غیرمتمرکز است که کنترل و شکلدهی آن در دست کاربران و شهروندان آن است، نه یک نهاد دولتی یا بینالمللی. این شهروندان هم نیازمند پلتفرم و ارزی برای خرید و فروش محصولات دیجیتال خود هستند که مبتنی بر رمزارزها و تکنولوژی بلاکچین خواهد بود.
با در نظر گرفتن این نکته، تماشای این فیلم نقطه شروع خوبی برای درک متاورس و تجربههای کاربری در واقعیت مجازی است. فیلمها و سریالهای دیگری که در آنها جنبهای از متاورس به تصویر کشیده شده شامل گزارش اقلیت (۲۰۰۲)، آواتار (۲۰۰۹)، ماتریکس (۱۹۹۲)، مرد آهنی (۲۰۰۸) سریال آپلود (۲۰۲۰)، سریال آینه سیاه، Altered Carbon و انیمیشن رالف خرابکار است.
متاورس و بلاکچین
متاورس نمایی از یک دنیای غیرمتمرکز است که کنترل و شکلدهی آن در دست کاربران و شهروندان آن است، نه یک نهاد دولتی یا بینالمللی. این شهروندان هم نیازمند پلتفرم و ارزی برای خرید و فروش محصولات دیجیتال خود هستند که مبتنی بر رمزارزها و تکنولوژی بلاکچین خواهد بود.
در حال حاضر شرکتهایی چون Decentraland و The Sandbox دنیاهای مجازی خلق کردهاند که در آنها گیمرها میتوانند به کمک رمزارزها سازههایی مثل شهربازی ایجاد کنند و حتی از آنها درآمد به دست آورند.
توکنهای غیر قابل معاوضه (NFT) هم نقش اساسی در متاورس ایفا میکنند و به افراد مالکیت کامل شخصیتها، آیتمهای جمعآوریشده در بازی و حتی زمین مجازی خود را میدهند. برای مثال، NFT یک قطعه زمین مجازی در Decentraland اخیرا نزدیک به یک میلیون دلار فروخته شد که یکی از بزرگترین فروش این مدل توکنها تا به امروز است.
در متاورس خبری از دولتها و نهادهای نظارتی نیست و این وظیفه فناوری بلاکچین است تا امنیت تراکنشها و هویت کاربران را تضمین کند. علاوه بر این، توکنهای NFT به کاربران متاورس امکان میدهد تا درست شبیه دنیای واقعی، مالک آیتمهای خاص و سفارشی خود باشند و آنها را از پلتفرمی به پلتفرم دیگر جابهجا کنند؛ مثلاً در متاورس میتوانید قطعه زمینی را که در Decentraland خریدهاید، بفروشید و از پول آن برای خرید اسلحه در بازی فورتنایت استفاده کنید.
مارک زاکربرگ، بنیانگذار فیسبوک، اخیرا گفت که قصد دارد به کمک این شبکه اجتماعی، متاورس را بسازد. او گفت انتظار دارد افراد در آینده فیسبوک را نه به چشم شبکه اجتماعی بلکه به چشم یک شرکت متاورسی ببینند. در نگاه او، متاورس «یک محیط مجازی است که در آن میتوانید با افراد مختلف در فضاهای دیجیتال حضور داشته باشید. این یک اینترنت تجسمیافته است که شما در داخل آن هستید، نه اینکه فقط از بیرون به آن نگاه کنید. ما معتقدیم که متاورس قرار است جانشین اینترنت تلفن همراه باشد.»
در این میان، رمزارزها هم بهعنوان تنها پول قانونی مورد استفاده در متاورس محسوب خواهند شد و نقشه راه شکلگیری ساختار اقتصادی متاورس را ترسیم خواهند کرد. البته این اقتصاد متاورسی هم اکنون در حال شکلگیری است؛ برخی از شرکتها از همین حالا NFTهای برند خود را با ارزشی بیش از صدها هزار دلار به حراج گذاشتهاند.
آرتور مادرید، مدیرعامل و بنیانگذار The Sandbox، به تمایل افراد به پرداخت مبالغ بسیار زیاد برای داراییهای دیجیتال در بازیها اشاره میکند و میگوید گیمرها تاکنون میلیونها دلار صرف خرید این اقلام کردهاند؛ آیتمهایی که وجود خارجی ندارند و ارزش آنها تنها در دنیای مجازی تعریف میشود.
من فکر میکنم تبدیل این داراییها به NFT و ایجاد اقتصاد مبتنی بر NFT، لایه جدیدی به اقتصاد دیجیتال فعلی اضافه خواهد کرد.
چقدر با تحقق متاورس واقعی فاصله داریم؟
از نظر برخی افراد، ما همین حالا هم بهنوعی در متاورس زندگی میکنیم؛ چرا که بخش بزرگی از زندگی ما کاملا دیجیتال شده است. اما احتمالا زمان زیادی مانده تا در دنیای واقعی، متاورسی در حد و اندازه فیلم «بازیکن شماره ۱ آماده» ببینیم؛ چرا که هنوز چند مانع بر سر راه تحقق متاورس وجود دارد. بزرگترین مانع محدودیتهای سختافزاری است. در حال حاضر، شبکه جهانی اینترنت و قابلیتهای رایانشی در سراسر جهان هنوز قادر به پشتیبانی از دنیای دیجیتال پایداری نیست که بتواند از میلیونها کاربر بهطور همزمان و در لحظه میزبانی کند. حتی اگر این سطح از شبکه و قدرت رایانشی در دسترس باشد، مصرف انرژی چنین اقدامی هم برای شبکههای برق و هم برای محیطزیست مشکلات بسیاری ایجاد خواهد کرد.
در مواردی هم که تکنولوژی لازم برای ایجاد متاورس وجود داشته باشد، لازم است تغییرات گسترده فرهنگی صورت بگیرد تا افراد بیشتری به استفاده از متاورس ترغیب شوند. بر اساس گزارش Thrive Analytics و ARTillery Intelligence در سال ۲۰۲۰، درحالیکه تکنولوژی واقعیت مجازی و واقعیت افزوده با بالاترین کیفیت برای جامعه آمریکایی در دسترس است، کمتر از ۲۰ درصد از آنها به استفاده از هدستهای VR روی آوردهاند.
مشکل بزرگ دیگر تحقق قابلیت تعاملپذیری است که یکی از سه رکن اصلی متاورس محسوب میشود. در حال حاضر، حتی پیشگامان متاورس نظیر فورتنایت هم به گیمرها اجازه نمیدهند محتوایی را که در این پلتفرم ایجاد شده، به پلتفرم دیگر منتقل کنند. برای اینکه قابلیت تعاملپذیری بتواند به معنای واقعی کلمه ایجاد شود، لازم است شرکتهای صاحب این پلتفرمها کمی از کنترل خود بر محتوا و تجربه کاربری بازیکنان خود صرف نظر کنند.
با وجود این مشکلات پیش رو، متاورس به احتمال زیاد اجتنابناپذیر است؛ اگرچه کاربران آینده ممکن است از آن تنها بهعنوان «اینترنت» یاد کنند. نکته اینجا است که قرار نیست برای گذار از عصر اینترنت به متاورس دکمهای فشار داده شود؛ بلکه متاورس بهتدریج به وجود میآید و ما را در برمیگیرد. همانطور که هیچ کس متوجه گذار از اینترنت نسل اول به نسل دوم نشد، توسعه متاورس هم با حضور گستردهتر افراد در دنیای مجازی و پیوند زدن هرچه بیشتر هویتشان به زندگی مجازی، بهطور طبیعی رخ خواهد داد.
از طرفی، غولهای تکنولوژی نیز در تلاشاند تا زودتر از رقبا جامعه کاربران خود را برای زندگی در متاورس آماده کنند. در بین آنها، موضع فیسبوک درباره متاورس سروصدای زیادی به راه انداخته است. مارک زاکربرگ، بنیانگذار فیسبوک، اخیرا گفت که قصد دارد به کمک این شبکه اجتماعی، متاورس را بسازد. او گفت انتظار دارد افراد در آینده فیسبوک را نه به چشم شبکه اجتماعی بلکه به چشم یک شرکت متاورسی ببینند. در نگاه او، متاورس «یک محیط مجازی است که در آن میتوانید با افراد مختلف در فضاهای دیجیتال حضور داشته باشید. این یک اینترنت تجسمیافته است که شما در داخل آن هستید، نه اینکه فقط از بیرون به آن نگاه کنید. ما معتقدیم که متاورس قرار است جانشین اینترنت تلفن همراه باشد.»
ساتیا نادلا، مدیرعامل مایکروسافت هم از برنامههای خود برای ایجاد «شرکت متاورس» صحبت کرده است. او در سخنرانی Microsoft Inspire امسال، متاورس را «لایه جدیدی از مجموعه زیرساختها» توصیف کرد که در آن «دنیای دیجیتال و فیزیکی در کنار هم قرار میگیرند.»
متیو بال، رئیس سابق استراتژی در آمازون استودیوز، هم متاورس را نه بهعنوان یک دنیای مجازی، بلکه بهعنوان «جانشین اینترنت تلفن همراه» توصیف میکند؛ یعنی چارچوبی برای یک زندگی بهشدت متصل و آنلاین. از نظر او، «هیچ تغییر ناگهانی و مشهودی بین قبل و بعد از متاورس وجود نخواهد داشت. در عوض، متاورس با ادغام محصولات، خدمات و قابلیتهای مختلف بهتدریج ظاهر میشود.»
اگرچه از بازیهایی چون روبلاکس و فورتنایت اغلب بهعنوان پیشگامان متاورس یاد میشود، اما مهمترین پیشگام متاورس خود اینترنت است. اگر اینترنت را یک گشتوگذار ویدئویی از آپارتمانی در نظر بگیریم که به هر اتاق آن نگاهی اجمالی دارد، متاورس خود آپارتمان خواهد بود. درست است که ما هنوز در این آپارتمان ساکن نشدهایم، اما اجارهنامه آن را از مدتها پیش امضا کردهایم.
***
نظر شما درباره متاورس چیست؟ آیا رسیدن چنین روزی اجتنابناپذیر است و آیا متاورس به بهبود کیفیت زندگی بشر کمک خواهد کرد؟/زومیت
هفته دوم شهریور/ شماره 93 افق اقتصاد